مشکلی هر از گاه حادثه تلخی را رقم می‌زند و جان شیرین دانش‌آموزان و معلمان را به خطر می‌اندازد.
اوایل همین مهر امسال بود که بر اثر ریزش سقف کلاس دبیرستان دخترانه دولتی فرهنگ، پنج دانش‌آموز دچار مصدومیت شدند. جلوگیری از تکرار وقوع این‌گونه حوادث ضرورتی جدی است که متولیان آموزش و پرورش باید آن را جدی‌تر بگیرند.
مجید عبداللهی، معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور درخصوص فرسودگی مدارس و برنامه‌های متولیان برای مقابله با این پدیده و ایجاد مکان‌هایی امن برای تعلیم و تربیت دانش‌آموزان کشور با ما گفت‌وگو کرده است.
از تفاوت مدارس فرسوده و خطرآفرین برایمان بگویید و اینکه از این نوع مدارس چه تعداد در کشور وجود دارد.
مدارس فرسوده مدارسی هستند که قدمت قابل توجهی دارند و سازه آن‌ها ممکن است ایمن یا ناایمن باشد. در صورتی که سازه ایمن باشد براساس درخواست مدیر مدرسه در طرح ابتکاری شهید عجمیان با همکاری گروه‌های مردمی، بهسازی و شاداب‌سازی می‌شود و اگر ایمن نباشد جزو مدارس خطرآفرین محسوب می‌شود که بدون احتساب قدمت آن به دلیل نامناسب بودن سازه‌اش باید مقاوم‌سازی و یا تخریب و بازسازی شود؛ حدود ۱۹درصد از مدارس کل کشور در این دسته قرار می‌گیرند که از این رقم ۱۳درصد فضاها نیازمند مقاوم‌سازی هستند و ۶درصد باید تخریب و بازسازی شوند که این ۶درصد در اولویت ایمن‌سازی قرار دارد تا اقدامات لازم برای بازسازی آن‌ها انجام گیرد.
در نوسازی و بازسازی مدارس فرسوده اولویت با کدام مدارس است؟
به‌طور حتم اولویت با فضاهای نیازمند تخریب و بازسازی است. از سال گذشته تاکنون نیز حدود ۱۰۰هزار کلاس درس توسط گروه‌های مردمی بهسازی و شاداب‌سازی شده است. از سوی دیگر در شش‌ماهه نخست امسال هزارو۷۰۷ مدرسه به دانش‌آموزان عزیز هدیه شد که حجم قابل توجهی از آن‌ها مدارس فرسوده ناایمن بوده که تخریب و بازسازی شده است.
نگاه برنامه هفتم توسعه به نوسازی مدارس کشور چگونه است و آیا وزارت آموزش و پرورش که هر سال بیش از گذشته در تأمین حقوق معلمان و کارمندانش به مشکل می‌خورد، می‌تواند اهداف برنامه هفتم توسعه را در حوزه نوسازی و تجهیز مدارس کشور محقق کند؟
با تلاش‌های انجام شده خوشبختانه در برنامه هفتم توسعه موارد بسیار خوبی در راستای نوسازی، تکمیل فضاهای آموزشی و نیز ساخت مدارس بزرگ مقیاس و افزایش سرانه فضای آموزشی به تصویب رسیده است که تحقق آن می‌تواند رشد قابل توجهی در سرانه فضا ایجاد کند. مثلاً براساس یکی از مفاد این برنامه به منظور استانداردسازی سامانه‌های گرمایشی و سرمایشی مدارس و نیز تأمین تجهیزات هنرستان‌ها سهم آموزش و پرورش از محل عوارض گازرسانی از ۲۰درصد به ۴۰درصد افزایش یافته که به نظر می‌رسد این موضوع می‌تواند سالیانه ۳ تا ۴هزار میلیارد تومان به اعتبارات ما بیفزاید و این اتفاق در استانداردسازی سامانه‌های سرمایشی و گرمایشی استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس بسیار راه‌گشا خواهد بود.
یا بر اساس برنامه هفتم توسعه قرار شد بخشی از درآمدهای حاصل از اجرای مالیات بر مواد دخانی و سیگار به توسعه اماکن ورزشی مدارس اختصاص پیدا کند، چون در حال حاضر وضعیت سرانه دانش‌آموزان ما در ساحت زیستی و بدنی تقریباً ۰.۱ مترمربع است که این رقم خیلی کم است.
علاوه بر این در برنامه یاد شده اختصاص ۰.۲ یک واحد از مالیات بر ارزش افزوده برای بازسازی مدارس تخریبی پیش‌بینی شده است که این موضوع به ما کمک می‌کند مدارس تخریبی خود را به کمک خیران در پنج سال به صفر برسانیم.
همچنین در برنامه هفتم برای ایزوگام پشت‌بام مدارس و آسفالت حیاط مدارس هزار میلیارد تومان برای تأمین قیر رایگان اختصاص داده شده که قطعاً این موضوع موجب تسریع روند کار ما در این بخش می‌شود. اما مهم‌تر از همه این‌ها موضوع الزام دیگر دستگاه‌ها به بازگرداندن املاک آموزش و پرورش است. در واقع بر اساس برنامه هفتم توسعه هر دستگاهی که املاک آموزش و پرورش را در اختیار دارد باید به‌سرعت آن را برگرداند و اگر چنین نکند سازمان برنامه و بودجه مکلف است از اعتبار تملک دارایی آن دستگاه بردارد و به آموزش و پرورش بدهد تا ما معادل آن مدرسه بسازیم.
اما در پاسخ به بخش دیگر پرسشتان باید گفت ردیف اعتباری نوسازی مدارس جدا از اعتبارات جاری وزارت آموزش و پرورش است؛ بنابراین با توسعه مشارکت خیران و افزایش حمایت‌های برنامه‌ای، روند بازسازی و نوسازی مدارس و توسعه فضاهای آموزشی سرعت قابل قبولی خواهد گرفت.
در مجموع برای نوسازی و بازسازی مدارس کشور به چه میزان بودجه نیاز داریم و چقدر از سوی دولت اختصاص پیدا می‌کند؟
برنامه توسعه، یک سند کلان است اما بودجه بر آن، یک ساله است، یعنی مثلاً اگر می‌گوییم یک ردیف بودجه پیش‌بینی شده، زمانی این مصداق تخصیص پیدا می‌کند که در بودجه سالیانه بیاید. چون ممکن است برخی احکام برنامه را داشته باشیم اما در بودجه سالیانه تداعی پیدا نکند. پس عملاً آنچه در احکام برنامه هفتم توسعه آمده، نقطه قوتی است که برای توسعه، تجهیز و نوسازی مدارس پیش‌بینی شده است. با وجود این در برنامه هفتم عددی که فقط برای سرانه فضای آموزش پیش‌بینی کردیم چیزی حدود ۱۴میلیون مترمربع فضای آموزشی جدید است تا سرانه فضای آموزشی ما از ۵.۲۸ موجود به ۶.۱ برسد که برای تحقق چنین چیزی حدود ۲۸۰هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است.
مهم‌ترین چالش‌های حال حاضر سازمان نوسازی مدارس در تجهیز و نوسازی مدارس کشور چیست؟
چالش اصلی نوسازی مدارس کشور در تکمیل و پایان طرح‌های نیمه‌تمام به‌خصوص پروژه‌های خیرساز و مشارکتی است که با گذشت زمان هنوز تکمیل و تحویل نشده‌اند، از این رو آماده‌سازی و تحویل این فضاها اولویت و چالش مهم ماست، چرا که هرچه زودتر تحویل شود علاوه بر رفع نیاز آموزشی کشور موجب امیدبخشی و رضایت خیران و درنتیجه ترغیب بیشتر آن‌ها به مشارکت در مدرسه‌سازی می‌شود. بنابراین موضوع اعتبارات نیز از دیگر چالش‌های حوزه مدرسه‌سازی به‌شمار می‌آید که تلاش این است با ایجاد تنوع در تأمین منابع در این خصوص تسهیل صورت گیرد. برای این منظور می‌توانیم از راهکارهایی مثل مولدسازی املاک بدون استفاده، توسعه مشارکت نهادها، سازمان‌ها و شرکت‌ها در بحث مسئولیت اجتماعی و همچنین مفاد مهمی که در برنامه هفتم توسعه مصوب شده استفاده کنیم.
یک چالش دیگر بحث نگهداری مناسب ساختمان مدارس است که باید متولیان به این مهم توجه کنند به‌خصوص مدیر و عوامل اجرایی مدرسه که لازم است در این مورد آموزش‌های مناسب به آن‌ها ارائه شود.
پیش‌تر عنوان شده سرانه فضای آموزشی ۲۷۶ منطقه آموزشی از متوسط کشور پایین‌تر است، لطفاً بفرمایید سرانه این مناطق چقدر است و می‌خواهید در طول چه مدت سرانه آن‌ها را به استاندارد کشوری برسانید؟
سرانه فضای آموزشی کشور از عدد ۱.۵ مترمربع پیش از انقلاب، در حال حاضر به ۵.۲۸ مترمربع رسیده است که این میانگین در مناطق مختلف کشور متفاوت است. علت اصلی این موضوع رشد جمعیت و جابه‌جایی جمعیتی و مهاجرت است که در برخی مناطق مانند حاشیه شهرها این عدد را پایین آورده است و گاه به زیر ۴مترمربع هم می‌رسد، در حالی که در برخی مناطق روستایی سرانه فضای آموزشی بیش از ۱۰مترمربع را هم تجربه می‌کند.
در دولت چهاردهم با تأکید وزیر آموزش و پرورش تلاش بر این است سرانه نقطه‌ای با توجه به تراکم دانش‌آموزی در دستورکار قرار گیرد که امیدواریم با تحقق اعتبارات مصوب در برنامه هفتم توسعه وضعیت سرانه فضای آموزشی را بهبود ببخشیم. لازم به ذکر است براساس تعاریف اسناد تحولی به‌خصوص سند زیرنظام فضا، برای هر دانش‌آموز ۸.۴مترمربع سرانه فضا پیش‌بینی شده است.
چه راهکارهای عملی‌ای برای نوسازی مدارس فرسوده در نظر دارید؟
همان‌طور که گفته شد مدارس فرسوده ایمن در طرح شهید عجمیان بهسازی و شاداب‌سازی می‌شوند، ولی مدارس فرسوده ناایمن به تشخیص مهندسان نوسازی مدارس در نوبت مقاوم‌سازی یا تخریب و بازسازی قرار می‌گیرند، این موضوع همواره در حال انجام است و طبعاً شتاب گرفتن در این مورد نیازمند اعتبارات بیشتری است. مولدسازی املاک بدون استفاده برای این موضوع به عنوان یک راهکار درحال پیگیری است. همچنین توسعه مشارکت‌های مردمی و خیران عزیز و نیز مشارکت نهادها و شرکت‌ها با مسئولیت اجتماعی در مدرسه‌سازی در دستورکار قرار دارد.
و حرف آخر؟
درخصوص نوسازی مدارس دو نکته وجود دارد؛ نخست اینکه در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حوزه ساخت و توسعه فضای آموزشی بر ساخت مجتمع‌های بزرگ مقیاس متناسب با سن و جنس دانش‌آموزان تأکید شده است که تلاش‌ها و رویکرد سازمان نوسازی در توسعه فضا هم در همین راستاست اما کمبود نیروی انسانی موردنیاز و همچنین جابه‌جایی دانش‌آموزان مشکلاتی در این مسیر به وجود می‌آورد. از طرف دیگر سازمان نوسازی پیگیر رویکرد توسعه مدارس بر اساس نیازهای آینده دانش‌آموزان است، به‌طوری که برگزاری رویداد ملی «مدارس آینده» را برنامه‌ریزی کردیم تا با دریافت ایده‌ها و متخصصان حوزه ساخت‌وساز تلاش شود به مدارس مورد نیاز دانش‌آموزان آینده نزدیک شویم. نکته پایانی اینکه دستگاه بزرگ تعلیم و تربیت برای ایجاد فرصت مناسب آموزشی و پرورشی برای تمام فرزندان ایران و تحقق عدالت آموزشی بیش از هر موضوع دیگری نیاز به همراهی و وفاق ملی تمامی دست اندرکاران دارد. بنابراین در نوسازی مدارس فرصت نقش‌آفرینی همه سازمان‌ها و نهادها در راستای ایفای مسئولیت اجتماعی وجود دارد و اکنون نیز این مهم با حضور این عزیزان ساری و جاری است.
نظر شما